Ayurvedische voedingstips

Eet uzelf gezond

Voeding heeft tot doel ons lichaam te voorzien van bouw- en andere essentiële stoffen, zoals vitamines, mineralen en sporenelementen, en ons energieniveau op peil te houden.

De ayurvedische kennis omtrent voeding reikt echter nog veel verder. In de geschriften worden holistische ideeën en principes omschreven die binnen de moderne voedingsleer zelfs helemaal niet bekend zijn. Want om zo goed mogelijk in de behoeften van ons lichaam te kunnen voorzien, draait het volgens ayurveda niet alleen om de kwaliteit van de voeding die we tot ons nemen, maar ook om de manier waarop deze wordt bereid en hoe goed ons spijsverteringssysteem functioneert. Een goede gezondheid begint bij de spijsvertering, zo wordt in de ayurvedische geschriften gesteld. Even belangrijk is een goed functionerende stofwisseling – oftewel, dat onze voeding goed wordt opgenomen. Voeding wordt binnen de ayurvedische gezondheidsleer zelfs een even grote betekenis toegedicht als geneesmiddelen; het wordt ingezet voor de behandeling en preventie van klachten, en als een waardevol middel om de dosha’s (weer) in balans te brengen.

Individuele voedingssuggesties

De ayurvedische voedingsleer geeft daarom naast algemene voedingsrichtlijnen ook het advies de voeding af te stemmen op de individuele behoeften, aan de hand van dosha-type, leeftijd, spijsverteringskracht, seizoen, moment van de dag, omgeving en actuele gezondheidstoestand.

Voedingsmiddelen en smaakrichtingen worden bovendien geclassificeerd op basis van hun effect op de drie dosha’s. Zo is het mogelijk producten gericht in te zetten voor het bevorderen van een gezonde dosha-balans en zeker te stellen dat lichaam en geest optimaal worden gevoed.

Wanneer we de juiste producten, in de juiste hoeveelheden, op het juiste moment en op de juiste manier eten, kan dit volgens ayurveda een belangrijke bijdrage leveren aan het voorkomen van ziekten en het vertragen van het verouderingsproces.

Om u daarbij op weg te helpen, hebben we op deze pagina enkele ayurvedische tips op een rij gezet die uw gezondheid ongetwijfeld ten goede zullen komen.

Tien ayurvedische voedingstips

Mocht u iets goeds willen doen voor uzelf, door enkele veranderingen door te voeren in uw eetpatroon, raden we u aan dit stap voor stap te doen. Begin met een of twee dingen die u eenvoudig in uw dagelijks leven kunt inpassen. Wacht tot dit goed gaat, voordat u de volgende stap zet.

1. Eet alleen wanneer u trek heeft
   Vertrouw op de signalen die uw lijf geeft. Eet pas zodra u echt voelt dat u trek heeft en de vorige maaltijd volledig is verteerd (ca. 3-5 uur na een hoofdmaaltijd).
   Eet niet te veel. De maag zou na de maaltijd slechts voor 3/4 gevuld moeten zijn.
2. Eet op vaste tijden
   Probeer uw maaltijden elke dag ongeveer op hetzelfde moment tot u te nemen. Beschouw de lunch als uw hoofdmaaltijd en houd de maaltijden in de ochtend en avond licht. Eet uw lunch het liefst rond 12.00 uur – op dit moment van de dag is het spijsverteringsvuur (agni) namelijk op zijn sterkst. Neem uw avondeten vroeg op de avond tot u (18.00 uur en uiterlijk om 19.00 uur) en vermijd hierbij zware voedingsmiddelen als vlees, worst, vis, yoghurt, kaas, karnemelk, kwark of vergelijkbare eiwitrijke producten. Deze zijn belastend voor het lichaam en kunnen uw nachtrust mogelijk verstoren. Neem zolang u geen trek heeft liever geen tussendoortjes.
3. Eet in een ontspannen setting
   Zorg tijdens de maaltijd voor een rustige en ontspannen atmosfeer. We raden u aan terwijl u eet niet te lezen, werken of televisie te kijken. Neem uw maaltijden altijd zittend tot u en blijf nadien nog 5-10 minuten rustig zitten of ga zelfs even liggen, om uw lichaam de kans te geven zich helemaal voor te bereiden op het verteren van uw voedsel.
4. Let goed op uw tempo
   Eet niet te snel, maar ook niet te langzaam. En kauw alles goed.
5. Eet vers bereide maaltijden
   Zorg ervoor dat wat u eet vers bereid, smakelijk, goed verteerbaar en warm is. Warm liever niets op en vermijd voedingswaren die te lang staan. Kies waar mogelijk voor verse, volwaardige en biologische producten.
6. Neem vooral gekookt voedsel tot u
   Zorg ervoor dat het grootste gedeelte van wat u eet gekookt is, aangezien het lichaam voedsel op deze manier beter kan opnemen. Eet rauwkost liever als bijgerecht (salade). Honing mag niet worden verhit, en kan dus beter ook niet bij het koken of bakken worden gebruikt..
7. Meer als ‘bonus’: verfijn uw gerechten met de juiste smaakmakers
   Breng uw gerechten op smaak met passende specerijen. Smaken zijn namelijk ook belangrijk en hebben zo hun eigen gezondheidsvoordelen. Specerijen kunnen bovendien de spijsvertering bevorderen en gericht worden ingezet om de dosha-balans te verbeteren. Vata-, Pitta- of Kapha-Churna’s zijn hiervoor zeer geschikt.
   Om onze dosha-balans te behouden, is het belangrijk waar mogelijk elk van de zes smaakrichtingen in elke maaltijd te verwerken. Hierbij kunnen specerijen goed van pas komen..
8. Drink bij voorkeur iets warms en niet te veel bij de maaltijd
   Kies als u iets wilt drinken tijdens het eten voor dranken als water, sap of lassi en neem deze in kleine slokjes tot u. Wie meer wil drinken, doet er goed aan dit minimaal een uur voor of na een maaltijd te doen. Hete/warme dranken genieten de voorkeur en ijskoude dranken kunnen beter worden vermeden.
   Laat melk bij uw maaltijden liever achterwege. Melk kan echter wel goed worden gecombineerd met toast, graanproducten en zoete voedingsmiddelen.
9. Stem uw voeding af op uw dosha-type
   Naast deze algemene voedingsrichtlijnen is er binnen ayurveda een centrale rol weggelegd voor voeding die aansluit bij het betreffende dosha-type, rekening houdend met de individuele dosha-balans en spijsverteringskracht (agni).
10. Gebruik ayurvedische voedingssupplementen
    Vul uw voeding aan met voedingssupplementen. Al naar gelang de samenstelling kunt u deze ook gericht inzetten om uw dosha-balans beter op peil te houden.

Het spijsverteringsvuur ‘agni’

Hoe goed ons lichaam de voedingsstoffen in ons voedsel opneemt en omzet, hangt in grote mate af van onze spijsvertering. Binnen ayurveda gebruiken we hier het veel bredere begrip ‘agni’, dat kan worden vertaald als spijsverteringsvuur of spijsverteringskracht en invloed uitoefent op al onze lichamelijke en geestelijke processen.

Volgens ayurveda stuurt agni niet alleen het spijsverteringsproces in het maag-darmstelsel aan, maar reguleert het ook de complete stofwisseling en de verwerking van onze voeding en distributie van alle bestanddelen naar iedere afzonderlijke cel in ons lichaam. Hoe sterker de spijsverteringskracht, des te beter alles zal worden opgenomen en des te minder afvalproducten er zullen ontstaan.

Om ziektes te voorkomen en zo lang mogelijk in goede gezondheid te kunnen leven, adviseren ayurvedische experts de voeding altijd af te stemmen op de persoonlijke spijsverteringskracht. Waar mensen met een krachtige agni over het algemeen iets zwaardere kost verdragen, kan deze bij mensen met een zwakkere agni juist leiden tot een opgeblazen gevoel en andere vervelende klachten. Hoe sterk het spijsverteringsvuur is, hangt daarbij ook af van de verhouding tussen de drie dosha’s.

Dosha’s als wegwijzer naar de juiste voeding

Volgens ayurveda is een goede balans tussen de drie dosha’s Vata, Pitta en Kapha de beste basis voor een gezond en gelukkig leven. Al naar gelang welke dosha domineert, onderscheiden we binnen ayurveda Vata-, Pitta-, en Kapha-types.

Benieuwd naar hoe de drie dosha’s bij u verdeeld zijn? Onze dosha-test geeft u een eerste indruk.

Hoe de verschillende dosha’s zich in ons lijf verhouden, is ook van invloed op onze agni en spijsvertering. Waar iemand met een uitgesproken Pitta-dosha meestal over een krachtige agni beschikt, hebben Kapha-types juist vaak een zwakkere agni. Voor mensen bij wie Vata overheerst, zijn schommelingen in agni en spijsvertering weer zeer typisch.

U kunt uw dosha-balans ondersteunen door de producten die u eet en hoe u deze bereidt af te stemmen op uw dosha-type en het betreffende jaargetijde. Mocht u een gemengd type van twee of alle drie de dosha’s zijn, kunt u zich het beste laten leiden door de dosha die bij u het meest overheerst.

Op het dosha-type afgestemde voeding betekent:

• de juiste hoeveelheid
• de juiste selectie en samenstelling van producten
• passende specerijen
• de optimale bereiding

Voor Vata-types is het belangrijk regelmatig te eten. Ter compensatie van de koele en droge eigenschappen van de Vata-dosha kunt u het beste kiezen voor warme en niet te droge gerechten, goed gekookt en liefst aangevuld met wat ghee of olie. Kies daarbij ook zoveel mogelijk voor warme dranken. Zoete, zure en zoute smaken brengen Vata in balans. Kalmerend werken alle zoete en verwarmende specerijen: anijs, venkel, komijn, verse gember, mosterdzaad, hoornklaver, kaneel, kardemom, zoethout, asafoetida, kruidnagel, zwarte peper (in kleine hoeveelheden), basilicum en zout. Wees spaarzaam met andere specerijen. Neem scherpe, bittere en wrange voedingsmiddelen liever met mate tot u.

Als Pitta-type kunt u uw gerechten en dranken beter niet te heet tot u nemen. Kook uw gerechten altijd goed. Voor mensen bij wie Pitta overheerst is het belangrijk op vaste tijden te eten en hier niet te veel van af te wijken. Eet groenten liever niet rauw. Vasten om af te vallen is voor Pitta-types niet geschikt. Zoete, bittere en wrange voedingsmiddelen en specerijen hebben een harmoniserende uitwerking op de vurige Pitta-dosha. Denk bijvoorbeeld aan artisjokken, asperges, spinazie, broccoli en courgette. Breng uw gerechten bijvoorbeeld op smaak met koriander, komijn, geelwortel (kurkuma), saffraan, venkel, kaneel, kruidnagel, kardemom en gember (in kleine hoeveelheden). Wat fruit betreft zijn zoete vruchten als druiven, bananen, vijgen en abrikozen een uitstekende keuze.

Als Kapha-type is het beter lichte, warme gerechten tot u te nemen en niet te veel te eten, vooral niet in de avond. Gebruik bij voorkeur zo min mogelijk zout. Voor u zijn warme en droge (d.w.z. vetarme) voedingsmiddelen de beste keuze. Scherpe, bittere en wrange resp. zure voedingsmiddelen en specerijen hebben een harmoniserend effect op de Kapha-dosha. Goede smaakmakers zijn bijvoorbeeld peper en gember. Bij melkproducten kunt u het beste gaan voor lichte varianten, zoals lassi of karnemelk. Wees voorzichtig met zware melkproducten, zoals ghee en volle melk.

Voedingsmiddelen die in het bijzonder worden aanbevolen

Voedingsmiddelen die liever vermeden worden

Wilt u meer weten over hoe u met de juiste voeding uw dosha-balans kunt verbeteren en zo ziektes en andere kwalen zo lang mogelijk op afstand kunt houden? Lees dan zeker onze blogpost ‘Voedingstips voor uw dosha-type’ en bekijk ook ons webinar ‘De passende voeding voor ieder dosha-type’, waarin onze Indiase experts dr. Richa Shrivastava en vaidya dr. Saurabh Sharma de belangrijkste tips voor u op een rij zetten.

Het belang van warm water volgens ayurveda

Water heeft binnen ayurveda een bijzondere betekenis. Al duizenden jaren geldt het als een belangrijke bouwsteen voor een gezond leven. Het kan echter beter niet koud gedronken worden, aangezien het dan onze agni kan verzwakken. Het beste is daarom water warm of heet tot u te nemen.

Vanuit ayurvedisch oogpunt kan warm water

• de dosha-balans verbeteren
• agni versterken
• het transport van voedingsstoffen in het lichaam bevorderen
• reinigingsprocessen in het lichaam stimuleren
• de afvoer van afvalstoffen versnellen
• een ‘vals’ hongergevoel tegengaan
• het energieniveau een boost geven

Om de kwaliteit van het water te verbeteren en de structuur te veranderen, zodat het zachter wordt en in water oplosbare schadelijke stoffen uit het lichaam kan sluizen, moet het eerst tien minuten in een pan zonder deksel worden gekookt. Hoe u dat precies doet, kunt u lezen in onze blogpost ‘Wat u over warm water moet weten’.

Hoeveel water u afhankelijk van uw dosha-type moet drinken en wat warm water allemaal nog meer voor u kan betekenen, ontdekt u tijdens ons webinar ‘Ayurveda en warm water’.

Bron:  Ayurvedische voeding – Ayurveda.nl