En wat als de vrouw de dader is?
Behandelingen in tbs-klinieken zijn vooral gericht op mannen, maar zeven procent van de patiënten is vrouw. Forensisch psycholoog De Vogel schreef een boek over vrouwelijke tbs’ers.
Het gaat vaak over geweld tegen vrouwen. Maar geweld dóór vrouwen, daar is veel minder over bekend. Toch zitten er momenteel in tbs-klinieken vrouwen met vreselijke daden op hun geweten. Van het doden van een eigen kind tot het neersteken van iemand die de verkeerde opmerking maakt.
Forensisch psycholoog Vivienne de Vogel doet al tien jaar onderzoek naar deze groep. Vandaag verschijnt haar boek ‘Geweld door vrouwen’. Daarin roept ze onder meer op tot een scherpere visie op de behandeling van vrouwelijke tbs’ers. Omdat maar zeven procent vrouw is, is bijna alles in de behandeling gericht op mannen. “Terwijl we eigenlijk niet goed weten of dat voor vrouwen even goed aanslaat”, aldus De Vogel.
Ook tekent ze in haar boek een aantal levensverhalen op. Niet omdat ze daarmee wil zeggen dat de vrouwelijke tbs’ers zielig zijn, maar wel omdat ze wil laten zien dat aan een afschuwelijke daad vaak een trieste geschiedenis vooraf gaat.
Is er altijd meer aan de hand, of kan een vrouw ook gewoon een kille gewelddadige crimineel zijn?
“Ik doe onderzoek naar de vrouwen die van de rechter tbs opgelegd hebben gekregen, wat dus betekent dat er iets met ze aan de hand is. Het kan best zijn dat in de gevangenissen de harde criminelen zitten, maar we weten uit onderzoek dat er bijna altijd een problematische geschiedenis aan vooraf gaat. Zo heeft vijftig procent van de vrouwen in tbs-klinieken te maken gehad met seksueel misbruik. Bij mannen speelt dat ook een rol, maar is dat met een kwart wel een stuk lager.”
Wordt geweld door vrouwen onderschat?
“Je moet het als vrouw bont maken, wil je tbs opgelegd krijgen. Stel het gaat om openlijke geweldpleging. Een man wordt dan vaak ingerekend, bij een vrouw bestaat sneller het idee dat er wel iets anders aan de hand moet zijn. Ze komen eerder in de psychiatrie terecht. Vrouwen worden over het algemeen ook milder gestraft. Onlangs hebben we geprobeerd te achterhalen hoe dat kan, maar het is lastig daar de vinger op te leggen.
“Ik denk wel dat er sprake is van een mythe van de verzorgende moederfiguur. Daardoor zullen er ook delicten onopgemerkt blijven, bijvoorbeeld als het gaat om seksueel misbruik met een vrouwelijke dader.”
Verschillen mannelijke en vrouwelijke tbs’ers veel van elkaar?
“Je ziet dat vrouwen over het algemeen meer manipulatief gedrag vertonen. Een man vertoont misschien machogedrag of wordt agressief, vrouwen zijn fysiek minder sterk en zetten dus andere middelen in om iets voor elkaar te krijgen. Dat levert soms wrevel op tussen behandelaars: dan vindt de een dat iemand goed vooruit gaat, terwijl de andere behandelaar totaal ander gedrag ziet.
“Daarnaast zie je bij vrouwen vaker een persoonlijkheidsstoornis als borderline, terwijl het vergeleken met mannen weer minder vaak gaat om een antisociale persoonlijkheid. Daarom zie je dat vrouwen sterk in de minderheid zijn in criminele activiteiten als gelddelicten of overvallen. Wat je bij vrouwen dan weer vaker ziet, is dat ze het geweld richten op mensen uit hun omgeving, zoals kinderen of partner.”
En toch krijgen ze momenteel dezelfde behandeling in tbs-klinieken. Mannen en vrouwen lopen er zelfs door elkaar.
“Ik heb vaak discussies met buitenlandse collega’s die er ook van opkijken dat we hier geen tbs-kliniek speciaal voor vrouwen hebben. Er zijn voor- en nadelen. De uitdaging is je bewust blijven van de verschillen tussen de patiënten. Zo kunnen strenge restricties gericht op de veiligheid bij vrouwen met borderline juist averechts werken. En is er voor vrouwen in veel gevallen meer aandacht nodig voor de omgang met hun kinderen. Aan de andere kant kan de mix ook voor een betere sfeer op de groep zorgen. Stel je zet een hele groep vrouwen met borderline bij elkaar, dan is het risico op een concurrentiestrijd groot. Gaat de een zichzelf verwonden, dan kan de ander hetzelfde gedrag gaan vertonen.”
• Adoptiebaby Annet werd misbruikt
Ze werd geboren in Sri-Lanka en vanaf haar tiende seksueel misbruikt door haar adoptievader. Als de juf daar achterkomt gaat Annet naar een pleeggezin. Daar beginnen de problemen. Ze heeft last van stemmingswisselingen en ze loopt regelmatig weg. Er volgen zelfmoordpogingen en als ze na zelfverminking in het ziekenhuis terechtkomt, valt ze uit het niets een verpleegster aan die een verkeerde opmerking maakt. Ze steekt haar met een mes in de hals, de vrouw raakt ernstig gewond.
Annet wordt sterk verminderd toerekeningsvatbaar geacht en krijgt drie maanden celstraf plus tbs opgelegd. De diagnose: een bordeline persoonlijkheidsstoornis.
• Britt leerde nooit over emoties praten
Als ze een relatie met Barry krijgt, is Britt onzeker en denkt ze dat hij haar dik en lelijk vindt. Wanneer ze erachter komt dat ze zwanger is, durft ze het niemand te vertellen. Ze trekt zich terug en komt bijna niet meer buiten. Britt bevalt als ze alleen thuis is. Als het meisje begint te huilen, drukt ze in paniek een kussen op het hoofdje. Barry vindt het lichaam later verstopt in een kast. Britt wordt veroordeeld tot zes maanden gevangenisstraf en tbs. Volgens de deskundigen is ze sterk verminderd toerekeningsvatbaar. Ten tijden van haar daad kon ze fantasie en werkelijkheid nauwelijks uit elkaar houden.
Vanwege de privacy zijn de verhalen geanonimiseerd.
Bron: TROUW