MUZIEKTHERAPIE

Muziek is in onze samenleving niet weg te denken.
We worden bijna overal blootgesteld aan muziek in een grote verscheidenheid aan genres, tonen, geluidssterkten, ritmes en klanken.
Laten we eerst eens kijken naar de doelen, redenen en gevolgen van muziek, alvorens we het hebben over “muziektherapie”.

Doelen van muziek:
Muziek wordt meestal uitgevoerd met vermaak als primair doel.
Muziekanten voeren de muzikale kunst meestal uit voor het vergaren van roem en het verdienen van wat geld (applaus om het ego te vullen en geld om de zakken te vullen).
Om even weg te dromen, wordt er vaak naar klassieke muziek geluisterd.
Naar populaire muziek met opzwepende ritmes wordt er meestal door de jongeren geluisterd om tot een bepaalde populistische groep te kunnen behoren.
De ouderen/veteranen/bejaarden luisteren het liefst naar muziek met een boodschap, welke hen in staat stelt om zich (enigszins) te distantiëren en/of te onttrekken van de aardse sleur.
Om lekker tot rust te komen wordt er door velen dikwijls geluisterd naar devotionele muziek.

Redenen van muziek:
Recepties
Huwelijken
Verjaardagen
Rituelen
Ceremonies
Religieuze bijeenkomsten
Eenzaamheid
Liefde
Dankbaarheid
Respect
Eerbied
Haat
Strijdlust
Uitdagen
Provoceren
Complimenteren
Afscheid nemen
Uitvaart
Politieke bijeenkomst
Waardevolle gebeurtenis
Verwerken van ergernis
Verwerken van verdriet
Geboorte
Overlijden
Enzovoort …

Elke gebeurtenis en/of gelegenheid en/of emotie kan een reden zijn van muziek.
Technisch bekeken, bevat muziek alle elementen om elke gebeurtenis en/of gelegenheid en/of emotie te vertolken, mits de muziek op de juiste manier wordt uitgevoerd.

Gevolgen van muziek:
We hebben gezien welke doelen er gerealiseerd kunnen worden met muziek en met welke redenen er muziek gemaakt/weergegeven kan worden.

Muziek heeft overigens ook gevolgen.
De gevolgen van muziek zijn vindbaar op neurlogisch gebied, naast de zintuiglijke ervaringen en belevingen van de muziek.

Klassieke muziek:
Aard van klassieke muziek:
Klassieke muziek met een geluidssterkte tot ongeveer 85 dB (deciBell) is aangenaam voor het zenuwstelsel.
Klassieke muziek is gebaseerd op de authentieke regels van de muziek en heeft haar oorsprong in de oudheid.

Neurologische gevolgen van klassieke muziek:
Door klassieke muziek worden de beloningsgebieden in de hersenen gevoed vanwege het vrijkomen van dopamine.
Tevens komt er endorfie vrij, welke het “plezier gevoel” tot stand brengt.
Er wordt tegelijkertijd adrenaline en noradrenaline aangemaakt, welke elkaar neutraliseren, aangezien adrenaline een drift opwekt en noradrenaline het gevoel van pret opwekt.

Doordat klassieke muziek veelal goed hoorbare en onderscheidbare tonen en klanken bevat, zal het beluisteren en/of bespelen hiervan tot gevolg hebben dat er in de hersenen meer witte stof (myeline) wordt gemaakt in de Corpus Callosum (Hersenbalk), omdat de hersenen in staat zijn om elke toon, klank en ritme te identificeren en te onderscheiden.

Deze witte stof maakt verbindingen tussen beide hersenhelften en heeft toename van prestatie en intelligentie tot gevolg (het motorische en cognitieve deel van de hersenen worden sterker met elkaar verbonden).

Klassieke muziek stimuleert het parasympathisch zenuwstelsel.
Het parasympathisch zenuwstelsel stuurt de processen aan welke herstel en synthese van het lichaam bevorderen (bijvoorbeeld: spijsvertering).
Deze processen zijn vooral actief als het lichaam zich in een rusttoestand bevindt (als het lichaam passief is).

Gezondheidsrisico’s bij klassieke muziek:
Tot ongeveer 85 dB, zal het gezondheidsrisico beperkt blijven en de kans op gehoorschade zal zeer minimaal zijn.

Sociaal maatschappelijk:
Klassieke muziek wordt steeds minder beluisterd, ondanks dat er voldoende docenten zijn die klassieke muziek doceren.
Klassieke muziek is overigens niet om aan te horen als deze de geluidssterkte van +/- 85 dB overschrijdt.
Vanwege de geluidssterkte van klassieke muziek zal er geen geluidsoverlast worden bezorgd.
Vanwege de aard van klassieke muziek, zal er veel rust woden ervaren, waardoor uitspraken zoals: “deze muziek is slaapverwekkend”, niet abnormaal zullen zijn.
Klassieke muziek is meestal slaapverwekkend voor hen die regelmatig een opgejaagd leven lijden en/of veel naar muziek met opgezweepte ritmes lusiteren.

Zij die vaak/met grote regelmaat naar klassieke muziek luisteren, zijn overwegend zeer sympathiek en vertonen snel medeleven, vertonen zonder gegronde reden(en) geen agressief gedrag en letten bijzonder goed op hun bewoording en intonatie.

Populaire muziek:

Aard van populaire muziek:
Bij populaire muziek is het meestal noodzakelijk dat de bas hoog dient te staan en dat de geluidssterkte groter dan 110 dB moet zijn, om vornoemde muziek aangenaam te laten klinken.
Populaire muziek, oftewel gemoderniseerde muziek is herkenbaar aan het ontbreken van handhaving van de muzikale regelgeving en de nadrukkelijke aanwezigheid van rumoer en drukte (moeilijk tot niet identificeerbare tonen, klanken, ritmes enz…).
Bij populaire muziek overheerst de ritme met een zeer sterke bas (lage toon) als grondslag, waarbij melodie onderdanig wordt gesteld aan ritme.

Neurologische gevolgen van populaire muziek:
Populaire muziek bevordert de aanmaak en toevoer van endorfine, dopamine, noradrenaline en vooral adrenaline.
Dopamine zal de beloningsgebieden in de hersenen voeden, endorfine geeft het gevoel van plezier.
De hoeveelheid adrenaline welke er vrijkomt, vanwege de aard van populaire muziek, is te groot om door de vrijgekomen noradrenaline te worden geneutraliseerd.

Populaire muziek stimuleert het sympatisch zenuwstelsel.
Het sympathisch zenuwstelsel stuurt processen aan welke (relatief) veel energie kosten, zoals schrikreacties, de ademhaling, de hartslag enz…
Deze processen zijn meestal actief als het lichaam ook actief is.

Gezondheidsrisico’s van populaire muziek:
Door lage tonen (bas) met een hoge geluidssterkte (dB) weer te geven, bestaat er een kans op een klaplong.
Vanaf 90 dB neemt de kans op gehoorschade toe, hetgeen slechthorendheid en zelfs doofheid tot gevolg heeft.
Er kan zelfs luxatie van de gehoorbeentjes (HAAS oftewel Hamer, Aambeeld en Stijgbeugel) worden veroorzaakt door de gebruikelijke geluidssterkte van populaire muziek.
Oorsuizen is een logisch gevolg na het waarnemen van geluid met een attitude welke groter is dan 90 dB.

Sociaal maatschappelijk:
Populaire muziek heeft een hoog volume nodig om mooi gevonden te worden.
Ik zal het volgende voorop stellen: elke toename van 3 dB aan geluidssterkte verdubbelt de druk op het gehoor, wat voor geluidshinder zorg draagt.
Onderlinge communicatie tijdens het uitvoeren van populaire muziek verloopt moeizaam, vanwege de te hoge geluidssterkte.
Populaire muziek heeft een negatieve invloed op het gehoor.
Het is zeer irritant om tegen iemand te praten die slecht hoort, omdat het steeds herhalen van het duidelijk uitgesprokene meer dan veel geduld vergt.
Een slecht gehoor maakt onderlinge communicatie zeer moeizaam.
Een overvloed aan adrenaline zal voor agressief gedrag zorgdragen.
“Agressief” hoeft niet persé te betekenen dat er verbaal en/of non-verbaal geweld wordt toegepast.
Met kan zich ook agressief gedragen, zonder geweldadig te worden.
Echter, de kans op geweldadig gedrag is nadrukkelijk aanwezig.

In combinatie met testosteron zal de overvloed aan adrenaline de agressie stimuleren, hetgeen snel kan overgaan tot verbaal en/of non-verbaal geweld.

(Dit is overigens de verklaring om welke reden mannen sneller dan vrouwen overgaan tot geweld.
Dit is tevens het bewijs dat mensen welke naar harde en te snelle muziek luisteren meestal een groffe spreekwijze hebben.)
Op gelegenheden waar er populaire muziek wordt weergegeven, wordt er meestal alcohol geconsumeerd.
Alcohol heeft een verdovende werking.

Als de zenuwuiteinden van het evenwichtsorgaan, in het slakkenhuis (nabij het oor) overgeprikkeld raken door het consumeren van alcohol, zal men slingeren.
Ook de rest van de zenuwen kunnen overgeprikkeld raken, waarmee ook de common sense, oftewel het logisch nadenken, negatief wordt beïnvloed, hetgeen op sociaal en maatschappelijk gebied zeer schadelijke gevolgen kan hebben.

Populaire muziek wordt meestal door jongeren beluiderd, vanwege de adrenaline-kick.
Hetgeen steeds achter stoelen en banken geschoven wordt, zal ik maar eens noemen: “Een adrenaline-kick is verslavend.”

Wat is muziektherapie:
Muziektherpie is een alternatieve vorm van hulpverlening met het doel om door middel van een aangepaste methodiek verandering, ontwikkeling, stabilisatie, of acceptatie van emotie, gedrag, cognitie, socialisatie of lichaam te verkrijgen met behulp van muziekale toepassingen.

Waarom muziektherapie:
We hebben nu gezien dat muziek ons zenuwstelsel kan beïnvloeden en ook invloed heeft op ons gedrag en onze omgeving.

Door het zenuwstelsel te beïnvloeden, beïnvloeden we dus ook de denkwijze en daarmede het gedrag.
Dit proces werkt overigens ook andersom, namelijk; Door de denkwijze (alsook het gdrag) te beïnvloeden, beïnvloeden we ook het zenuwstelsel.

Uit vele onderzoeken is gebleken dat het gedrag door de denkwijze tot stand komt.
We zijn eveneens te weten gekomen dat de denkwijze meestal door externe invloeden tot stand komt.

Kort gezegd: “Muziek is in staat om de gemoedstoestand van personen te beïnvloeden.”
Muziek kan de individu zeer diep raken, hetgeen één der belangrijke invloeden van muziek is.

Een oude uitspraak luidt alsvolgt:
“een probleem kan men niet oplossen met de denkwijze die het heeft veroorzaakt”.

Het verleden terughalen met muziek:
Als we even goed nagaan, dan kunnen we heel veel gebeurtenissen, periodes en momenten in ons leven relateren aan dat ene muziekstuk en/of lied.

Ik kan me nog herinneren dat ik ooit als kind bij een collega van mijn ouders was, omdat mijn ouders niet thuis zouden zijn.

De collega van mijn ouders en haar gezin waren voor die dag mijn oppas.
Wat ik me nog als de dag van gisteren kan herinneren is dat ene lied, welke me heeft laten huilen.
Ik kon niet uitleggen waarom ik zo moest huilen van dat lied.
Elke keer als ik dat lied hoor, kom ik in gedachten terug op het moment waarop ik huilde en ik niet kon uitleggen waarom ik zo huilde.
Inmiddels weet ik dat ik toen huilde, omdat de zanger de emotie van het lied zeer goed had vertolkt.

Hieronder ziet u een filmpje van De Universiteit van Nederland, waarin Neuropsycholoog Professor Doctor Erik Scherder vertelt hoe muziek het verleden dichterbij brengt.
Klik HIER voor het filmpje.
 

Het doel van de muziektherapeut:
De muziektherapeut maakt gebruik van het volgende gegeven:
“Het raakvlak van muziek beperkt zich niet louter tot hetgeen men met het gehoor waarneemt, maar beïnvloed eveneens de emotie en de stemming (gemoedstoestand).”

De therapeut gebruikt bovengenoemd gegeven door middel van improvisatie en/of (laten) uitvoeren van bestaande composities en/of laten luisteren naar bestaande composities en/of (laten) gebruiken van de stem en/of weergeven van losse tonen in diverse frequenties.

Het eerste doel welke de therapeut wil bereiken is: “nieuwe mogelijkheden tot expressie en creatieviteit bieden aan de cliënt.”

Een probleem of een bijzondere uitdaging is meestal de reden om een muziektherapeut te bezoeken.

De activiteit:
Het gesprek met de cliënt is niet het belangrijkste middel van de muziek therapeut.
Het laten uitvoeren, laten voelen en laten weergeven zijn de meest belangrijke middelen, welke de therapeut handhaaft om tot de oplossing en/of acceptatie van het probleem of de uitdaging te komen.

Één enkele muzikale activiteit maakt al meer duidelijk dan er met woorden kan worden uitgedrukt.

Al doende zal de therapeut u leiden tot het oplossen of accepteren van uw probleem.

De beleving:
Vaak is manier waarop men iets beleeft, de beste manier om iets te leren.

Niemand heeft immers leren lopen, door over het lopen te praten.
“Leren lopen” was uiteindleijk een zeer zwaar proces.

Voor het gemak loop ik het proces door welke wij moesten ondergaan om uiteindelijk te kunnen lopen:
1.  Het vinden en behouden van het evenwicht, hetgeen eerst met wat hulp moest geschieden.
2.  Het zetten van de eerste stappen.
3.  De constante interactie tussen “wil”, “gedachten” en “gevoelens” is misschien de belangrijkste activiteit van het proces geweest.
4.  Op de billen vallen en opstaan om opnieuw te beginnen.
5.  Het ging immers niet om het bereiken van een mooi resultaat, maar om het beleven van de 4 bovengenoemde punten welke aan verbetering onderhevig waren.

Bij muziektherapie is het de bedoeling dat u de balans, de constante interactie tussen “wil”, “gedachten” en “emotie” en het terug gaan in tijd beleeft.

Gevoelens welke moeilijk onder woorden gebracht kunnen worden, kunnen door het maken van een muziekstuk zeer goed worden verbeeld door de grote scala aan klankkleuren en een nog grotere scala aan tooncombinaties, welke de gemoedstoestand zullen beïnvloeden.

Deze beleving zal uiteindelijk het gewenste resultaat tot gevolg hebben.

Het effect:
Het doel van muziektherapie is:
1.  Problemen opheffen
2.  Problemen verminderen tot het aanvaardbare
3.  Accepteren van problemen
4.  Het voorkomen van terugval

De cliënt leert uit tonen, composities en klanken op welke manier die anders kan reageren op situaties, gebeurtenissen, uitspraken of uitdagingen.

Muziek leert om stugge vaste patronen (vicieuze cirkels) te doorbreken.
Muziek leert om bovengenoemde vaardigheden toe te passen in het dagelijks leven.

De therapeut:
Gedragsregels voor de therapeut:
De therapeut handelt te allen tijde ten behoeve alsook in het belang van de cliënt.

De therapeut behandelt de cliënt louter na het verkrijgen van een schriftelijke opdracht van cliënt en/of een gemachtigde en/of een vertegenwoordiger en/of een bewindvoerder en/of een arts.

Indien de cliënt minderjarig is, dient de therapeut te beschikken over een bereidverklaring van een ouder en/of verzorger.

De therapeut dient in alles transparant en eerlijk te zijn en vertelt aan de cliënt en/of diens aanspreekpunt hoe het traject van de therapie wordt samengesteld.

De therapeut verplicht zich tot het aanmaken van een dossier, waarin het gedane onderzoek, de methoden van therapie, de ontwikkelingen, de resultaten, verolg sessie en een prognose in chronologische volgorde worden beschreven.

De cliënt en/of diens aanspreekpunt heeft te allen tijde inzage in het dossier en dient van deugdelijke uitleg voorzien te worden door de therapeut.

De therapeut stelt ethiek, waarden, normen en zedelijk gedrag voorop en zal de hiermee gepaard gaande wetgeving respecteren en naleven.

De therapeut geeft duidelijk aan met welke partijen er een samenwerkingsverband is en geeft duidelijk aan wat de rol is van deze samenwerkende partijen.

De therapeut beschikt over voldoende kennis van muziek en de gevolgen van muziek en dient profesioneel gebruik te maken van deze kennis en kunde.

Indien de cliënt of diens aanspreekpunt (enigszins) laat blijken dat er geen of verminderd vertrouwen is in de therapeut, dient de therapeut de therapie prompt te beëindigen en rapportage te doen naar de opdrachtgever.

De therapeut is een vertrouwenspersoon en heeft de plicht tot geheimhouding van alle informatie met betrekking tot de cliënt, tenzij er uitdrukkelijke schriftelijke toestemming aan de therapeut wordt verstrekt door de cliënt of diens aanspreekpunt.

De therapeut werkt samen met ortho pedagogen, pedagogen, psychologen, neuropschologen, huisartsen en werkgevers (indien er sprake is van een fysieke door partijen ondertekende arbeidsovereenkosmt).

Houding van de therapeut:
De therapeut stelt zich te allen tijde open voor suggesties van de cliënt en/of diens aanspreekpunt.

Alle vragen dienen eerlijk en correct beantwoord te worden door de therapeut.

De therapeut draagt profesionaliteit uit en onderhoud een professionele relatie met de cliënt en/of diens aanspreekpunt.

De ruimte voor therapie:
De ruimte voor muziektherapie heeft een omvang van minimaal 9 m², waarvan 1 lengte niet korter mag zijn dan 2 meter.

Aangezien er met muziekinstrumenten gewerkt wordt, dient er geen overlast voor de nabij gelegen bewoners, bedrijven of kantoren te zijn.

De ruimte dient geïsoleerd te zijn voor geluiden van buitenaf, om verwarring, dwaling van de aandacht en concentratiebreuk te voorkomen.

De akoestiek van de ruimte dient zodanig te zijn, opdat een geluidssterkte van 70 dB voldoende is om waar te nemen.

Één en ander om gehoorschade van zowel de cliënt als van de therapeut te voorkomen.

De ruimte dient te allen tijde goed en hygiënisch schoongemaakt te zijn en vrij te zijn van onaangename geuren.

Er mag in de ruimte geen aanstootgevend materiaal aanwezig zijn.

De temperatuur in de ruimte dient tussen 20⁰C en 25⁰C te zijn, omdat deze temperaturen het meest optimaal zijn voor goede prestaties en concentratie.

De therapeutische thema’s:
Muziek heeft voor een ieder een uniek rol in het leven.
Bij muziektherapie wordt deze rol omgezet in hulpverlening.

De aard van muziek (de constante samenhang tussen tijd, toonhoogte, klankkleur, harmonie, eenheid, melodie, snelheid en stiltes) en de unieke betekenis welke elk individu hieraan geeft, maken muziek therapeutisch toepasbaar.

Muziek wordt door de therapeut toegepast om het welzijn en/of de gezondheid en/of het gedrag van de cliënt te verbeteren en/of te optimaliseren en/of te stabiliseren en/of positief te beïnvloeden.

De therapeut bouwt met de cliënt een therapeutische relatie op, indien dit aantoonbaar meerwaarde heeft tot het bereiken van het beoogde doel.

De therapeut maakt gebruik van de kennis van de gevolgen van muziek op het zenuwstelsel, het gedrag en psyche.

Om het beoogde doel te bereiken zal de therapeut:

1.  Muziek maken om de onbegrensde toepassingen van creativiteit te tonen.
2.  Muziek laten maken om creativiteit van de cliënt te stimuleren door de cliënt uit te dagen en te leren durven. Hiermee leert de cliënt om uit de confortzone te stappen.
3.  De cliënt uitdagen tot het improviseren, zodat de cliënt leert om zijn eigen denkwijze voor te leggen en de eigen mening te uiten.
Improvisaties leiden meestal tot herkenbare tooncombinaties, hetgeen zeer goed toepasbaar is bij personen met de ziekte van alzheimer (dementie) om het dementeringsproces te vertragen.
4.  Met de cliënt bewegingen maken in de maat van ritmes, zodat de cliënt leert om te gaan met de tijd van de activiteit (een beat van ritme) en ontspanning oftewel stiltes (de tijd tussen 2 beats).
Voor een goede observatie zal hetzelfde in verschillende snelheden worden uitgevoerd om tijdsbesef, maar vooral het aanpassen in beschikbare tijd te herkennen en toe te passen.
5.  Met de cliënt luisteren. Door te luisteren wordt er informatie waargenomen. Waargenomen informatie zal geïnterpreteerd moeten worden, waarvan de therapeut om feedback zal vragen. Hiermede wordt het analytisch veromgen van de cliënt geprikkeld.
6.  De cliënt uitdagen om de tekst van liederen uit te beelden in beweging op maat in het ritme. Hiermede zal de cliënt leren om zich moeiteloos uit te drukken.
7.  De cliënt verleiden tot het gebruik van de eigen stem, om het zelfvertrouwen op te bouwen en om de eigen innerlijke schoonheid te herkennen.

Deze toepassingen zullen vaker op steeds een ander niveau worden herhaald, waarbij de feedback, de expressie, de houding, het gedrag, de emotie, de spontaniteit en de uitdrukkingsvaardigheid constant zullen worden geobserveerd en worden beoordeeld.

Hieruit zullen resultaten voortvloeien welke opzich een aandachtspunt kunnen zijn voor een volgende sessie of juist een teken kan zijn dat één of meer beoogde doelen is/zijn bereikt.

De hoofddoelen welke er bereikt kunnen worden met behulp van muziektherapie zijn:
1.  Omgaan met emoties; Hierbij wordt er gebruik gemaakt van het feit dat muziek de emotie kan beïnvloeden.
2.  Het verbeteren van de stemming; Aangezien muziek in staat is om de stemming van personen direct te beïnvloeden, is het ook mogelijk om met behulp van muziek de stemming van de cliënt postitief te beïnvloeden.
3.  Reguleren van emoties; Voor hen die zeer sterke stemmingswisselingen hebben, is muziek een zeer goede manier om de sterke stemmings wisselingen in toom te houden.
4.  Het verwerken van trauma’s; Met muziek kan de therapeut terug gaan naar de traumatische gebeurtenis, hetgeen de cliënt zal helpen om te relativeren en uiteindelijk eet traumatische gebeurtenis een plaats te geven en te verwerken.
5.  Acceptatie; Soms moeten complexe onveranderbare zaken een plaats krijgen. Muziek leert aan de cliënt om om te gaan met de emotionele gevolgen.
6.  Zingeving; het beheersen van de zinnen of juist het activeren van de zinnen. Het kan allemaal met muziek.
7.  Ander gedrag uitproberen; Gedrag is is het resultaat van de denkwijze. Aangezien wij dit weten, kan de therapeut de denkwijze postitief beïnvloeden.
8.  Corrigerende ervaringen; Het uitgangspunt van de muziektherapeut is dat reactiepatronen bij bepaalde muziek overeenkomen met reactiepatronen bij bepaalde situaties.
Door de reactiepatronen te observeren, na het toepassen, is het mogelijk om die reactiepatronen te langzaam te veranderen door een paar elementen van de muziek te wijzigen.
9.  Gedragsproblemen; Bij gedrags problemen moeten we al snel denken aan agressie, nervositeit, zich snel opwinden, snel aanstoot nemen aan uiterlijke eigenschappen van een ander enz…
Dit zijn bijzondere problemen, welke omvangrijke invloed hebben op de leefomgeving van de cliënt.
Ook deze problemen zijn met behulp van muziek op te lossen.
De uitdaging voor de therapeut is: Positief blijven prikkelen van de hersenen van de cliënt, zonder ook maar een beetje ongeduldig te worden.
10. Ordening en structuur; Muziek bevat alle elementen welke beter geordend dienen te zijn dan ingrediënten in eten, om een harmonisch geheel te kunnen vormen.
Door op deze ordening te zinspelen in de sessies, leert de therapeut in gepaste gradaties aan de cliënt om tot orde en structuur te komen.
11. Concentreren; Aangezien muziek uit meerdere elementen bestaat welke vaak door elkaar lijken te lopen, ondanks dat ze uiteindelijk één geheel vormen, kan de cliënt de muziek op diverse vlakken ontleden door zich te concentreren hetgeen er waargenomen wordt.
Hiermede leert de cliënt om de concetratie op 1 plek te houden en om niet afgeleid te worden door externe factoren.
12. Disfunctionele en beperkte cognitie; Het cognitieve deel van de hersenen is het rationele gedeelte. Daarmee nemen we kennis op, om deze op gepaste en/of passende wijze toe te passen.
Nu weten we inmiddels dat muziek niet alleen het denkvermogen beïnvloedt, maar ook zorg draagt voor de aanmaak van myeline.
Myeline verbindt de cellen van beide hercencellen met elkaar, met als gevolg toename van prestatie en intelligentie.

Hiermede zijn we meer te weten gekomen over de invloed van muziek op het gedrag en gezondheid.

Slot:
Nu weten we ook dat muziek een therapeutische werking heeft, wat maakt dat bij het weergeven en/of afspelen en/of uitvoeren en/of toepassen van muziek een positieve of negatieve invloed kan hebben op de gezondheid en het gedrag van het publiek en/of de luisteraar.

Bron: Geet shaala zangschool