Ongelijkheid wordt steeds slechter bestreden
De rijken worden rijker, de armen niet armer, maar het gat groeit. Landen kunnen die groeiende ongelijkheid bestrijden. Maar volgens een onderzoek van Oxfam Novib zit daar in veel rijke landen een beetje de klad in.
De ongelijkheid in de wereld groeit. De rijkste acht personen hebben evenveel vermogen als de armste 3,5 miljard mensen. Het gat tussen arm en rijk is de afgelopen dertig jaar gegroeid. Maar wat doe je eraan?
Oxfam Novib en Development Finance International (DFI) ontwikkelde een index die laat zien welke landen maatregelen nemen om dat gat kleiner te laten worden, en welke niets doen. Een ranglijst, met bovenaan de gebruikelijke namen: Zweden staat op de eerste, België op de tweede, en Nederland op de negende plaats.
Het is geen verrassing dat rijke landen het goed doen, en dat arme landen lager staan: Nigeria op 152 en India met 1,2 miljard inwoners op nummer 132. Maar toch vertelt deze CRI-index, dat staat voor Inzet om ongelijkheid te reduceren, iets anders. Het gaat om de inspanning die landen zich getroosten om dat gat kleiner te maken. Hierbij is gekeken naar drie pijlers: sociale uitgaven zoals voor onderwijs, gezondheidszorg en de aanpak van genderongelijkheid; het heffen van progressieve belastingen om die sociale uitgaven te kunnen financieren en de werking van de arbeidsmarkt.
VS scoren slecht
Zo kan het dus zijn dat arme landen, zoals Zuid Afrika (21) en Argentinië (26) hoog scoren op deze CRI-index, omdat ze actief maatregelen nemen die leiden tot de bestrijding van ongelijkheid. De Verenigde Staten, een van de rijkste landen ter wereld, staan twee plaatsen onder Zuid Afrika op nummer 31, omdat het land Obamacare afbouwt, omdat onderwijs voor de allerarmsten nauwelijks bereikbaar is, omdat vakbonden nauwelijks een rol van betekenis spelen op de Amerikaanse arbeidsmarkt.
De CRI-index
Zo is er een situatie ontstaan waarbij de Amerikaanse middenklasse in 30 jaar stevig gekrompen is, van circa 62 procent van de bevolking naar 43 procent. In de VS is in 23 staten het minimumloon $ 7,25 bruto per uur. Om aan de basale levensbehoeften van mensen te voldoen is een minimum van $ 10,60 een vereiste, zo schrijft Oxfam Novib in zijn rapport. “De Amerikaanse regering heeft verzuimd het minimumloon sinds 2009 aan te passen. Met een correctie voor de inflatie blijkt het minimumloon nu lager dan vijftig jaar geleden.”
Belastingheffing
Kritisch is de CRI-index ook over belastingheffing. Hoe hoger het inkomen, hoe hoger trapsgewijs de inkomstenbelasting zou moeten zijn, onder het motto ‘De sterkste schouders dragen de zwaarste lasten’. In veel landen is hier geen sprake van. Mocht het op papier wel zo geregeld zijn dan pakt het in de praktijk vaak niet zo uit. Het gemiddelde belastingtarief voor lonen in de VS is 35 procent, maar door allerlei uitzonderingen komt het uit op 14 procent. De uitzonderingen zitten vooral bij de hoge inkomens.
In landen als India is er nauwelijks een belastingsysteem dat effectief geld int. En geld dat niet is binnengekomen kan ook niet worden uitgegeven aan beter onderwijs, gezondheidszorg of een beter functionerende arbeidsmarkt.
In veel landen ontbreken relevante cijfers. Erg noodzakelijk om uiteindelijke effectief maatregelen te kunnen nemen. Ook noodzakelijk voor de CRI-index om nauwkeurig te kunnen zijn. Van 41 landen, waaronder veel Arabische landen, ontbreken statistieken waardoor ze niet in de index zijn opgenomen, maar geheid dat die in de onderste regionen van de CRI-index terecht zullen komen.
Oxfam Novib signaleert een zorgelijke trend bij de rijkste en best presterende landen in de index. Veel van hun succes komt voort uit maatregelen die vroeger zijn genomen, maar nu aan het verslechteren zijn. Denemarken (3) en het Verenigd Koninkrijk (17) worden met name genoemd. Liberalisering van de Deense economie zorgt voor een daling van de sociale uitgaven, een verslechtering van een gelijk speelveld op de arbeidsmarkt en een minder progressief belastingsysteem. De hervormingen van de laatste 15 jaar staan op het spel, waarschuwt Oxfam Novib.
Best presterende 10 landen in de CRI-index
1 Zweden
2 België
3 Denemarken
4 Noorwegen
5 Duitsland
6 Finland
7 Oostenrijk
8 Frankrijk
9 Nederland
10 Luxemburg
Bron: TROUW
