Paneldiscussieavond CUS: “Het recht van een Surinaamse heldin: Tetary!”
In verband met de internationale dag van de vrouw organiseerde de Culturele Unie Suriname op vrijdag 10 maart 2017 in een bomvolle ballroom van het Lallarookhgebouw een paneldiscussie met 2 inleiders.
Mw. drs Renuka Biharie had het over de ontwikkeling van de genderbewustzijn en opmars van de vrouwen. Dr. drs. Radjindar Bhagwanbali zijn thema was: “Het recht van een Surinaamse heldin: Tetary!”. Mw. Biharie gaf een kort overzicht van de ontwikkeling van het genderbewustzijn van de vrouw vanaf de immigratie tot nu toe.
De heer Bhagwanbali gaf op overtuigende en aangeefbare wijze een uigebreide beschrijving van de immigratie en van Tetary. Hij heeft 10 jaren lang onderzoek gedaan in de geheime archieven in Nederland en Engeland over de immigratie, waarbij zaken naar voren zijn gekomen die eerder niet bekend waren.
Janey Tetary, contractant nr. I-491, kwam op 11 november 1880 met het Engelse schip Aisla II in Suriname aan. Ze was een jonge vrouw van 24 jaar, afkomstig uit het dorp Moniar in het district Patna (India). Ze was een Muslimá en op jonge leeftijd was ze verstoten door haar man. Toen ze uit India vertrok had ze geen idee waar ze terecht zou komen. In Suriname kwam ze in dienst van de planters G. Duyckinck & R.D. Currie op hun plantage Zorg en Hoop aan de rechteroever van de Commewijnerivier.
Ze vocht tegen de onderdrukking, de onmenselijke behandeling en voor de rechten van de immigranten. Ze was een vrouwelijke leider onder de immigranten.
Een jaar voordat haar contract zou beëindigen werd ze geëxecuteerd. Tijdens de opstand op plantage Zorg en Hoop, die begon op 24 september 1884, werd zij op 26 september 1884 door een militair van één meter afstand doodgeschoten. Ze kreeg een kogel door haar hoofd. Dit gebeurde in opdracht van de zogeheten “Koeli pápá”, George Henry Barnet Lyon. Laatstgenoemde was de toenmalige Agent-Generaal namens Nederland in de kolonie Suriname.
In het rapport van Tetary’s lijkschouwing staat het volgende: ‘Ingang van het projectiel aan het achterhoofdsbeen aan de rechterzijde door hersenmassa en uitgetreden aan de linker bovenkaak een centimeter naar buiten van de linker neusvleugel. Onmiddellijke oorzaak van den dood: hersenverwonding’.
Ramdjanee, één van de leiders van de opstand op Zorg en Hoop, verklaarde tijdens zijn verhoor dat de laatste woorden van Tetary waren: ‘YáAlláhhhhhh’.‘
Enkele vragen die na bestudering van haar geschiedenis rijzen zijn:
–Waarom kwam zij in verzet?
-Was die strijd rechtvaardig?
-Waarom wordt zij niet genoemd in de Surinaamse geschiedenis?
Dr. drs. R. Bhagwanbali is in 1996 gepromoveerd op de dissertatie:
“De werving en selectie van arbeidskrachten onder het indenturedlaboursysteem uit India voor de kolonie Suriname”.
Enkele belangrijke onderzoekingen en publicaties van de hand van dr. drs R. Bhagwanbali zijn:
- Ontwikkelingen in de genealogie van de Hindoestanen deel 1 (2004);
- Ontwikkelingen in de genealogie van de Hindoestanen deel 2 (2005);
- Opstand Hindoestaanse contractarbeiders op plantage Mariënburg (2009);
- Zusters van de slaven in Suriname (2009);
- De nieuwe avatar van slavernij in Suriname (2010);
- Tetary: de koppige(2011).
NOOT: de correcte spelling is Jáni Thethary
Bron: OHM