Raksha Bandhan

Rakshá bandhan

Rakshá Bandhan is een hoogtijdag om de band tussen broers en zussen te vieren, maar deze hoogtijdag kan ook vanuit een breder perspectief worden benaderd.

Dit plechtigheid valt altijd in de maand shrávan shukla purnimá
Rakshá bandhan (letterlijk: “band van bescherming”) kent verschillende achtergronden:
Yamuná , de zus van Yam, bond haar broer op elke shrávan purnimá een rákhi , een beschermkoord. Yam was hier zo erg van onder de indruk, dat hij verklaarde dat degene die een rákhi om zou krijgen van zijn zus, onsterfelijk zou worden. Sindsdien binden zussen hun broers een rákhi en bidden zij voor hun lange leven. Broers zegenen hun zus met de belofte dat ze er altijd voor haar zullen zijn en haar altijd zullen beschermen.

De legende luidt dat de machtige demonenkoning Báli een groot devoot was van Vishnu . Toen Indra Báli niet aankon, ging Hij naar Vishnu om hulp te vragen. Vishnu stuurde Báli naar de onderwereld. Vishnu beloofde Báli hierbij dat Hij in het koninkrijk van Pátál zou verblijven om deze te beschermen. Lakshmi wilde Vishnu terug hebben in Vaikunth (zijn woonplaats) en ging vermomd als bráhman-vrouw naar Báli. Daar vroeg ze om een schuilplaats totdat haar man zou terugkomen van een belangrijke taak. Báli deed haar deze gunst. Tijdens het verblijf van Lakshmi gebeurden allerlei positieve dingen; vreugde en rijkdom overstelpten de woonplaats van Báli . Op de shrávan purnimá bond Lakshmi Báli een rákhi en bad voor zijn welzijn. Báli was zeer geraakt en accepteerde Haar als zijn zus. Ze mocht ook een wens doen. Nu liet Ze haar ware vorm zien en zei dat Ze haar echtgenoot terug in zijn woonplaats wilde hebben. Báli bracht haar wens in vervulling.

Indra Deva was verslagen door een asura (‘demon’) en verloor daardoor zijn koninkrijk. Indráni (de vrouw van Indra) bad daarom tot Vishnu en Hij adviseerde haar om een beschermkoord te binden om Indra’s pols. Indráni bond Indra een rakhi. Dit resulteerde in Indra’s overwinning op de demon en verkreeg daarmee wederom de heerschappij over het eigen rijk.

Ook in historische verhalen zien we raksha bandhan terugkomen. Tijdens de invasie van Alexander de Grote bond diens vrouw koning Puru (een machtige koning met wie Alexander te maken had) een rákhi en claimde zich zijn zus, zodat hij Alexander niets zou doen. In de Middeleeuwen stuurden de koninklijke dames de Rajputs een rákhi als ze hulp nodig hadden en die kwamen hen dan helpen.
Rakshá bandhan is dus niet alleen een hoogtijdag voor broers en zussen, maar voor iedereen. Het moest voorzien in de basisbehoefte van bescherming en benadrukt daarmee het belang van vrede en broederschap.

Rituelen
De zus zet een tilak van chandana op het voorhoofd van de broer, doet zijn árti , bindt een rákhi om zijn rechterpols en reciteert ondertussen een mantra. Ze bidt voor zijn welzijn en voert hem een zoet hapje. De broer wenst zijn zus ook een goed leven en belooft plechtig zijn zus altijd te beschermen. De broer geeft zijn zus een presentje. Het cadeautje is een erkenning van zijn liefde voor zijn zus, een herinnering van hun samenzijn en een symbool van zijn belofte.

Rakshá bandhan is niet alleen een broer-zusfeest; iedereen mag een rákhi worden gebonden. Rakshá bandhan is in principe een dag waarop we stilstaan bij de eenheid tussen mensen. In oude verhalen zien we vaak dat er wordt gesproken van een beschermingsband tussen broer en zus, maar we zien ook een verhaal waarbij de hofdames de Rajputs een rákhi stuurden om om bescherming te vragen. Rakshá bandhan is van origine geen broer-zusfeest, maar kan dus breder worden beschouwd. In delen van de Indiase deelstaat Rájasthán zien we bijvoorbeeld dat niet alleen de broer een rákhi wordt gebonden, maar ook de schoonzus, omdat zij de wederhelft is. Dit kan en mag absoluut. Ook aan zussen mag een rákhi worden gebonden. Het is alleen een traditie van de mens dat het een broer-zusfeest is geworden. Oorspronkelijk kan een ieder een rákhi worden gebonden. Dit doen we ook bij puja’s met de raksha sutra (het rode koord dat om de pols wordt gebonden bij bijvoorbeeldá puja’s).