Stilte als het nieuwe goud

REPORTAGE

De Maand van de Filosofie staat in het teken van rust. Dat mensen op zoek zijn naar rust en stilte blijkt uit het initiatief Stadsverlichting: 956 huiskamers staan elke maand open om samen een uur stil te zijn.
“Ben je bewust van je linkervoet.” In haar tuinhuis in Bussum, in een wijk waar de huizen namen hebben, leidt Hélène van Engelen met gesloten ogen vier aanwezigen een stiltemeditatie in. “Leg je aandacht nu op je rechtervoet. Word je van beide voeten bewust. Heb je evenveel aandacht voor de ene als de andere voet?” De aanwezigen hebben ieder een houding gevonden waarin zij zich comfortabel voelen. Dat is belangrijk, want het komende uur zullen zij in deze positie blijven zitten. De een op de loungebank, de ander in kleermakerszit op een meditatiekussen en een derde op een meditatieplankje, met de benen onder zich gevouwen. Allemaal halen zij rustig adem. Na alle lichaamsdelen te hebben nagelopen, slaat Van Engelen tegen een klankschaal.

Stilte. Drie kwartier lang.

Iedere tweede zondag van de maand organiseert Van Engelen een stilte-uur aan huis. Ze is daarmee onderdeel van een netwerk van maar liefst 956 huiskamers, of tuinhuizen, in Nederland en België die maandelijks openstaan voor mensen om samen stil te zijn.

‘Verander je wereld vanuit je huiskamer’, luidt het motto van Stadsverlichting. Het project, met gelijknamige website, werd zes jaar geleden opgericht. Het concept is simpel: wie mee wil doen, zet zijn huiskamer op de kaart. Geïnteresseerden kunnen zo zien waar zij wanneer terecht kunnen en zich aanmelden bij een huiskamer bij hen in de buurt. Het doel? Meer mensen samen laten mediteren, want dat is niet alleen goed voor henzelf, maar zou ook een positieve invloed hebben op de omgeving en zelfs conflicten in de buurt verminderen.

Meditatieleraar Tijn Touber nam zes jaar geleden het initiatief voor Stadsverlichting. “Wat ik zo leuk vind: ik hoef er helemaal geen energie meer in te stoppen, het groeit uit zichzelf. Stadsverlichting is veel groter dan ik.” Dat betekent niet dat hij nu achteroverleunt. De Amsterdamse yogi heeft het, ironisch genoeg, enorm druk met het verspreiden van zijn stilte-boodschap via andere wegen. Hij schrijft boeken, begeleidt stilteretraites, organiseert cursussen en geeft meditatieconcerten.

Zingeving

“Stilte is het nieuwe goud”, grinnikt hij. De enorme populariteit van meditatie, yoga en mindfulness, schrijft hij toe aan een behoefte aan zingeving. “Mensen hebben van oudsher al de behoefte om samen te komen op zoek naar spirituele waarden. Vroeger gebeurde dat in de kerk. Nu dat voor veel mensen is weggevallen, wenden zij zich tot alternatieven.” In de stilte liggen volgens Touber veel antwoorden. “Die zitten namelijk in jezelf. Door stil te zijn, kom je weer in contact met je inner voice.”

“De rust om hier te komen, is in onze samenleving alleen niet echt voorhanden.” Dit is volgens Touber de tweede reden waarom mensen de stilte opzoeken. “Alles is heel snel. Als je de tv aanzet, zie je zelden iets waarvan je tot rust komt.” Om het probleem te onderstrepen, haalt hij communicatiewetenschapper Neil Postman aan: “Hij zei ooit: ‘We are amusing ourselves to death’. Alleen maar amusement. We willen de hele tijd nieuwe input, nieuwe gadgets. Maar we worden er zelf langzamerhand gek van.”

Minder criminaliteit

Het ideaal achter Stadsverlichting draait om veel meer dan enkel persoonlijk soelaas. Op de website is te lezen: ‘Als mensen samen stil zijn, hebben zij een harmoniserend effect op hun omgeving, zo blijkt uit onderzoek. In steden waar regelmatig wordt gemediteerd, is er minder criminaliteit, is het minder druk op de spoedeisende hulp en zijn minder verkeersongevallen.’ Het kwam Touber naast veel lof ook op veel kritiek te staan.

“Ik weet ook wel dat je allerlei gaten in die onderzoeken kunt schieten”, zegt Touber nu. In de Volkskrant zei hij ooit dat hij de politie van Amsterdam zou vragen de criminaliteitscijfers op de tweede zondag van de maand in de gaten te houden. “Die samenwerking ben ik niet meer aangegaan. Ik heb te vaak met wetenschappers in welles-nietes-discussies gezeten. En weet je, daar gaat het niet over. Ik hoef niks te bewijzen.”

Maar dat er een positieve invloed bestaat op de omgeving, daar is hij nog altijd van overtuigd. “Als mensen samen mediteren, heeft dat uitstraling. De stad komt dan meer in flow. Mensen zijn vrolijker op straat, glimlachen meer naar elkaar. Het is eigenlijk een kettingreactie: mensen komen tot rust, hebben meer tijd voor de ander. Bovendien leer je naar je eigen oordelen en aannames te kijken. Je realiseert je dat die eigenlijk allemaal onzin zijn. Daardoor krijg je een meer open houding naar de ander.” Dit effect is volgens Touber sterker wanneer mensen samen mediteren. “Het effect verdiept dan. Je creëert coherentie. Ultimately zet stadsverlichting gewoon een goede sfeer neer.”

In het tuinhuis in Bussum slaat Van Engelen opnieuw op de klankschaal. Als de deelnemers hun ogen openen, is het buiten donker. Iedereen ontwaakt langzaam uit de meditatie, loom van het stilzitten. Terwijl de ledematen voorzichtig worden gestrekt, zet Van Engelen thee. “We kletsen altijd gezellig na.” Een van de grootste waarden van Stadsverlichting is voor Van Engelen dat zij meer gelijkgezinden ontmoette. “Via de website hebben dertien mensen zich bij mij aangemeld. Een deel daarvan kende ik nog niet.” Vandaag zijn slechts haar echtgenoot, een vriendin van de familie en een stel uit Amersfoort op haar oproep afgekomen. “Jammer dat de opkomst vaak zo laag is.”

Saamhorigheid

Van Engelen herkent zich in Troubers beschrijving van het samen mediteren. “Elke gedachte heeft een frequentie. Als je met een groep samen mediteert, stem je af op elkaars frequentie. Het is krachtiger.” Of de rust uitstraalt tot buiten het tuinhuis valt moeilijk te zeggen. Deze zondagavond zijn de straten in Bussum vrijwel verlaten.

Dat is anders voor de huiskamer van Annalies Tammes. Zij woont in Hillesluis, een ‘probleemwijk’ in Rotterdam. Een effect op haar buurt heeft Stadsverlichting nog niet kunnen hebben. “Ik heb me enthousiast aangemeld op de website, maar ik heb nooit een aanmelding gekregen. Waarom weet ik niet precies. Ik heb meer huiskamers in Rotterdam benaderd en meer mensen bleken dit probleem te hebben. Dus heb ik hen uitgenodigd bij mij te komen mediteren met een meditatiegroepje dat ik al langer had. Helaas ging maar één iemand hierop in.” Zonde, vindt Tammes. “Ik krijg het gevoel dat mensen in hun eentje in de huiskamer zitten te wachten.”

Of de meditatie wel effect zou hebben als meer mensen deel zouden nemen? “Daar kun je over twisten. Ik merk wel dat in een groep mediteren leidt tot een gevoel van saamhorigheid onderling.”

Ondertussen is Touber alweer bezig met nieuwe manieren om mensen samen te krijgen. “Deze zomer organiseer ik Stadsverlichting 2.0. Het is dan namelijk precies vijftig jaar geleden dat de Summer of Love plaatsvond. Amsterdam speelde hier als hippie-hoofdstad van Europa een grote rol in.

“Deze zomer roep ik een nieuwe Summer of Love uit. Iedere zondagavond om 8 uur organiseer ik op het Museumplein een love tune-meditatie. We hebben mooie fluitjes die een toon van 528 Hertz produceren, dat is de love frequency. Ik hoop er tegen die tijd vijfhonderd te hebben, zodat iedereen mee kan helpen de liefde fysiek de wereld in te blazen.”

Waar vind je nog meer stilte?

Stilte in de kerk

In Amsterdam bieden verschillende kerken stilte in de drukke stad. De Noorderkerk opent elke eerste zaterdag van de maand haar deuren voor Noorderlicht, een twee uur durend stiltemoment waar iedereen binnen kan lopen. De Oude Kerk houdt op iedere woensdagavond een rustmoment. In de Keizersgrachtkerk wordt één maandagavond per maand een stiltemeditatie gehouden onder de noemer Stadslicht. De Westerkerk is dagelijks geopend als rustig toevluchtsoord voor toeristen en Amsterdammers.

Dansen zonder woorden

Volgens de principes van Ecstatic Dance kun je je rust ook juist vinden door helemaal los te gaan op dancemuziek. Laat je gedachten los door twee uur lang vrij te dansen, maar zonder te spreken. Ecstatic Dance evenementen worden al in veertien steden op regelmatige basis georganiseerd.

Virtueel samen

Blijf je liever thuis? Met de app Inside Timer kun je groepsmeditaties houden met mensen van over de hele wereld. Je start en eindigt tegelijkertijd, na afloop kun je elkaar bedanken. Bovendien vormt de app een basis voor groepen om samenkomsten te organiseren.

Bron: https://www.trouw.nl/religie-en-filosofie/stilte-als-het-nieuwe-goud~adee0d28/