Trump geeft een toespraak over de islam, als dat maar goed gaat

 
Een billboard in de Saudische hoofdstad Riyaad kondigt Trump komst aan.

Terwijl in Washington wordt gespeculeerd over zijn afzetting, bezoekt president Trump dit weekend Saudi-Arabië. Zondag geeft hij er een toespraak over de toekomst van de islam. Met een beetje pech werkt hij zich verder in de nesten.

Trumps eerste buitenlandse reis staat in het teken van de drie monotheïstische godsdiensten. Maandag en dinsdag doet hij Israël aan, woensdag het Vaticaan. Maar eerst dus Saoedi-Arabië, waar hij op bezoek gaat bij de koninklijke familie en waar hij een conferentie bezoekt met vijftig leiders uit de regio. Tijdens die conferentie neemt Trump zondag het woord.

 Hij zal er, zoals zijn nationale veiligheidsadviseur Herbert McMaster het deze week verwoordde, een inspirerende en directe toespraak houden. Thema: ‘de noodzaak van het aanpakken van radicale ideologie’. En: ‘de hoop van de president dat een vredige kijk op islam wereldwijd dominant wordt’. “De speech is bedoeld om de bredere moslimwereld te verenigen tegen de vijanden van alle beschaving, en om Amerika’s toewijding aan onze moslimpartners te laten zien”, zei McMaster. Trump is ook betrokken bij het openen van een centrum tegen radicalisme en vóór gematigde religie. Het moet een ‘duidelijke stap zijn tegen zij die met een geperverteerde interpretatie van godsdienst hun eigen criminele en politieke agenda bevorderen’.

Met die doelen zullen weinig mensen het oneens zijn, maar met de speech begeeft hij zich op glad ijs. Volgens persbureau AP, dat een concepttekst voor de speech in handen heeft, zal Trump oproepen tot een strijd tegen radicalisme in de moslimwereld, die hij ‘een strijd tussen goed en kwaad noemt’. In de tekst worden Arabische leiders opgeroepen om ’terroristen te verdrijven uit jullie gebedshuizen’. Het Witte Huis liet weten dat de concepttekst authentiek is, maar zei dat het slechts één van vijf concepten is. “De president is nog bezig met een definitieve versie.” Trump zou morgen dus ook iets anders kunnen gaan zeggen.

Een retorisch mijnenveld

Allereerst is de vraag: welke toon slaat hij aan? Stelt Trump zich net zo vijandig op jegens de islam en moslims als hij deed tijdens de campagne? Dat lijkt natuurlijk niet verstandig. Hij kan zijn publiek én moslims wereldwijd verder tegen zich in het harnas jagen. Het imago van de Verenigde Staten kan in islamitische landen dan verder verslechteren, en met een beetje pech komen bondgenootschappen onder druk te staan.

Een verzoenende toon dan maar? Ook riskant, want die zal aan het thuisfront slecht vallen bij zijn trouwste aanhangers, terwijl hij die nu zo hard nodig heeft. Bovendien is de vraag hoe geloofwaardig zo’n toon is, als hij geen afstand neemt van zijn eerdere uitspraken over de islam en als hij zijn immigratiestop voor een aantal moslimlanden niet intrekt. Trump heeft tijdens zijn ontmoetingen met president Obama en president Nieto van Mexico bewezen dat hij plots flatterend kan zijn als hij zijn doelwit in de ogen kijkt, maar de kans lijkt klein dat miljoenen moslims hem prompt zijn anti-islamretoriek zullen vergeven.

De schrijver is zwaar islamkritisch

De toespraak wordt geschreven door adviseur Stephen Miller, die eerder al een hoofdrol speelde bij het opstellen van Trumps immigratiestop voor een aantal moslimlanden. Miller had ook een grote invloed op Trumps speech voor de Republikeinse Nationale Conventie en Trumps inaugurele rede. Dat waren twee van Trumps meest grimmige betogen, gelardeerd met nationalisme en vijandigheid jegens alles dat niet conservatief en Amerikaans was.

Miller is een hardliner. Hij werkte eerder voor het David Horowitz Freedom Center, een rechtse anti-islamorganisatie, en verspreidde propaganda- en lesmaterialen over de gevaren van ‘islamofascisme’. Amerika is het doelwit van een heilige oorlog en het linkse onderwijssysteem zwijgt erover in alle talen, waarschuwde hij zijn achterban. “In deze omgekeerde wereld is Amerika de schurk en jihadisten de slachtoffers van ons buitenlandbeleid. In plaats van onze ogen te openen, trekken we onze blinddoek nog strakker aan.”

Hij adviseerde scholen om een film te vertonen die waarschuwde voor de ‘gewelddadige, op verovering gerichte ideologie van de zogenoemde ‘vreedzame religie’’. De islam, zo onderwees de film, was uit op de vernietiging van alle andere godsdiensten, culturen en overheidssystemen’.

Paus Benedictus ging ook de mist in

Miller heeft aan deze speech een zware dobber. Als hij Trump Saudi-Arabië zonder kleerscheuren wil verlaten, zal hij in zijn pleidooi voor hervorming van de islam zulke felle anti-islamretoriek moeten vermijden. Een ongeluk zit in een klein hoekje, ontdekte paus Benedictus XVI al in 2006. Hij haalde toen in een toespraak in Duitsland de 14e-eeuwse byzantijnse Keizer Manuel II Palaeologos aan. Die noemde het levenswerk van de profeet Mohammed ‘slecht en onmenselijk’. Benedictus citeerde Palaeologos nadrukkelijk niet instemmend, maar die nuance ging veelal verloren. Het gevolg: in meerdere landen gingen moslims boos de straat op, en de relatie met onder meer de uiterst invloedrijke Al-Azhar-universiteit in Egypte verslechterde aanzienlijk.

Waarom Trump zo’n gevoelig thema in het aartsconservatieve Saudi-Arabië aan de orde wil stellen is niet bekend. Het zou een gebaar kunnen zijn richting zijn achterban: ik ga wel naar Riyaad, maar niet zonder een kritische noot te laten klinken. Het plan is hoe dan ook nogal wonderlijk, oordeelt radicalisme-expert William McCants van de denktank Brookings Institute in de Washington Post. Trump heeft weinig te winnen, en veel te verliezen. Bondgenoten en handelspartners willen ook wel zakendoen met de VS als Trump geen islamspeech houdt. McCants: “Wil hij toch iets bereiken, dan moet hij een subtiliteit en nuance aan de dag leggen die ik bij hem nog niet heb gezien.”

Bron: https://www.trouw.nl/religie-en-filosofie/trump-geeft-een-toespraak-over-de-islam-als-dat-maar-goed-gaat~ae2922f1/