Verhaal van gemankeerde emancipatie in Suriname

De man in het witte pak met de vilthoed, op de fiets op weg naar zijn klanten: dat is aanvankelijk het beeld van Rubens vader, een puik vakman met een grote klandizie die hem zeer waardeert.

Van Creolen met hun slavernijverleden weten we tegenwoordig steeds meer, van de grootste bevolkingsgroep van Suriname, de Hindostanen, nog bedroevend weinig. Ze zijn nogal op zichzelf. Voorouders van de man in het witte pak werden als ‘contactarbeiders’ (een veredelde vorm van slavernij) geronseld in Brits-Indië, zijn ouders waren keuterboertjes in de omgeving van Paramaribo, hijzelf vestigt zich in de hoofdstad als goudsmid. Zijn zoon Ruben komt als zevenjarige bij hem in de leer, voorbestemd om hem op te volgen.

Fatale beslissing

Met zijn ‘menselijk kapitaal’ (zijn vakmanschap en betrouwbaarheid) bouwt de man in het witte pak een klantenkring op, die gestaag groter wordt doordat het bij zijn werkplaats wemelt van de mensen die op weg zijn naar en van het busstation op Poelepantje.

Verhalen van emancipatie worden doorgaans verteld in een gestaag opwaarts gaande lijn. Maar de man in het witte pak neemt de fatale beslissing te verhuizen naar een betere buurt (dat past in een emancipatie­geschiedenis) en beseft niet hoe hij zo zijn graf graaft: daar komt bijna niemand langs en zijn klandizie loopt snel terug.

Verslaving

Intussen wordt zijn verslaving aan bier en sterke drank zorgelijk. Oorzaak en gevolg lopen daarbij door elkaar. Zijn ‘sociale kapitaal’ (de vanzelfsprekende aanloop in zijn goudsmederij, de fiducie van zijn klanten) verdampt. Het gezin keert terug naar de oude woning maar er is geen redden meer aan.

Vader wordt door moeder op straat gezet; weliswaar mag hij later in huis terugkeren, maar alleen om genadebrood te eten, een vreemdeling in zijn eigen huis. Meewarig slaat de buurt de neergang van de Gowricharns gade, en dat wordt gevoeld. Indringend schetst de schrijver het overheersende gevoel van schaamte, waarmee het gezin (en vooral hijzelf) dan moet leven.

Het is een zware terugslag, maar per saldo een tijdelijk hiaat in dit verhaal van gemankeerde emancipatie. Want de kinderen van de man in het witte pak gaan door. Ruben maakt kennis met een Nederlandse antropoloog die onderzoek doet in Suriname en hem onder zijn hoede neemt, en brengt het tot hoogleraar in Nederland, het natuurlijke toevluchtsoord voor Surinamers die hogerop willen.

Ontroerend moment

Gowricharns boek is een mengeling van een persoonlijk verslag van zijn coming of age in een postkoloniaal land met een algemene, wetenschappelijk verantwoorde beschrijving van een emancipatie in het Hindostaanse milieu, met de onverwachte, dramatische terugval die daarin kan optreden. En welke gevolgen dat heeft.

Het is een ontroerend moment als Ruben, op stage in Suriname, rustig een biertje drinkt met zijn vader. ‘Hij kon heel trots op mij zijn, zoals ik heel boos op hem kon worden als een ruzie met mijn moeder op handgemeen uitliep. “Pap, wil je ophouden haar te slaan?” “Ik zal proberen.” Meer kreeg ik niet uit hem.’

Bron: Het Parool