Osteoporose is een botziekte die de sterkte van botten verzwakt. Daardoor loopt een patiënt gevaar voor snelle botbreuken, en dat wordt gevaarlijk als het gaat om de ruggenwervels. Op Wereld Osteoporose Dag maakt het IOF, de International Osteoporosis Foundation, de wereld bekend met deze ziekte door voorlichting te geven, en zo onderzoek te stimuleren.

Ook deze Dag is bedacht om meer bekendheid te geven aan de ziekte osteoporose. In meer dan 90 landen zijn activiteiten die goed moeten zijn voor de botten. In Engeland is het initiatief voor de Dag begonnen, en in 1997 werd deze Dag door de Europese Commissie ondersteund. Naast het IOF is ook de Wereld Gezondsheidsorganisatie bij deze Dag betrokken. Op 20 oktober wordt deze botste Dag van het jaar gevierd.

Osteoporose is een ander woord voor botontkalking of broze botten. Het woord komt oorspronkelijk uit het Grieks en betekent: bot (osteon) met opening (poros). Onze botten bestaan uit kalk (calcium), fosfor, merg en andere stoffen. Deze stoffen vormen samen ‘de botmassa.’

In de botmassa zitten kleine gaatjes. Door osteoporose worden deze gaatjes groter en grater en wordt het bot poreuzer. De botmassa neemt af. Hierdoor verliezen de botten aan stevigheid en breken ze veel sneller dan normaal. Nu neemt de botmassa bij het ouder worden altijd af, maar bij osteoporose gaat dat proces sneller of is er minder botmassa waardoor het botverlies veel sneller effect heeft.

Voorloper van osteoporose
Osteopenie is het voorstadium van osteoporose. Bij osteopenie neemt de botmassa al af, alleen merkt u daar nog niets van. Dat is ook meteen het gevaar, want als er niets aan wordt gedaan, kan osteopenie overgaan in osteoporose. En dan ontstaan er wel klachten, zeals botbreuken of inzakkende wervels.

De oorzaken van osteoporose
Tijdens uw leven wordt er voortdurend bot opgebouwd en afgebroken. Tot het 30^elevensjaar neemt de botmassa toe, maar vanaf 40 jaar verandert dit en ‘verdwijnt’ er meer bot dan er bijkomt. Mannen verliezen zo uiteindelijk 20% tot 30% van hun botmassa, vrouwen soms wel tot 50%.Hoe minder botmassa, hoe kwetsbaarder de botten en hoe grater de kans op botbreuken.

Toch krijgt niet iedereen op latere leeftijd te maken met osteoporose. Er zijn een aantal factoren die de kans op osteoporose behoorlijk vergroten. Behalve leeftijd loopt u meer kans op osteoporose wanneer u:

dun bent (minder dan 60kg of BMI van minder dan 20)
weinig beweegt
(langdurig) gebruik maakt van medicijnen (corticosteroïden,of antidepressiva)
Gebrek aan D en calcium
rookt of overmatig alcohol gebruikt
(vervroegd) in de overgang komt

Ook zijn er ziekten die de kans op osteoporose vergroten, zoals: bijschildklieraandoeningen, chronische darmontsteking (zoals ziekte van Crohn), COPD, diabetes mellitus, epileptische aanvallen, malabsorptoesyndroom, reumatische aandoeningen (maar niet: artrose) en schildklieraandoeningen.

Bij vrouwen kan de eerste jaren na de overgang het verlies van hoeveelheid bot (botmassa) opeens heel snel gaan, soms wel 6% verlies per jaar. Na de overgang worden er namelijk nauwelijks vrouwelijke geslachts-hormonen (oestrogenen) gemaakt door het lichaam. Deze hormonen spelen een belangrijke rol bij de aanmaak van het bot. Daarnaast worden vrouwen steeds ouder en hebben bovendien minder stevige botten dan mannen.

Gevolgen van osteoporose

De gevolgen van osteoporose zijn ernstig. Door verlies aan botmassa verliezen de wervels en botten aan stevigheid. De gevolgen kunnen we indelen in vier groepen.

Botbreuken

Doordat de botten brazer warden, breken ze sneller. Een kleine val of lichte stoot kan al een breuk veroorzaken. Op zich al vervelend, maar door osteoporose geneest een breuk ook nog eens minder snel dan normaal.

Kleiner en krommer worden

Als de wervels in de wervelkolom zwakker worden door osteoporose, kunnen ze het gewicht van het lichaam niet meer dragen. De wervels zakken in en iemand wordt kleiner of gaat krom lopen. Het inzakken van de wervelkolom gaat vaak gepaard met acute rugpijn. Meestal verdwijnt de pijn weer na enkele weken rust. Bij sommige patienten kan het inzakken van de wervels echter Leiden tot chronische rugpijn.

Klachten in de organen

Als de wervelkolom krom trekt, komen de longen achter de ribben in het gedrang wat kan Leiden tot ademhalingsmoeilijkheden. Ook neemt de kans op longontsteking toe. Door inkrimpen van de wervelkolom kan de maag uitzakken, waardoor de buik opbolt. Ook komt ongewenst urineverlies voor, doordat de buikorganen op de blaas drukken.

Evenwichtsverlies

Doordat de wervels inzakken of de wervelkolom krom gaat staan, verandert de lichaamshouding. Soms gaan mensen door de kromme houding meer met hun hoofd naar voren lopen. Dit heeft invloed op het evenwichtsgevoel: mensen hebben de neiging voorover te vallen.

Het stellen van de diagnose osteoporose met de DEXA-Scan

Osteoporose is aantoonbaar met verschillende radiologische technieken. Zo is osteoporose op een reguliere rontgenfoto zichtbaar, echter pas wanneer er al veel botmassa is verloren, misschien wel 30% of meer. Een andere methode is het meten van de botmineraal dichtheid dmv een DEXA-Scan.

De DEXA-Scan meet op een betrouwbare en veilige manier de botmineraal dichtheid (BMD) en wordt internationaal als de gouden standaard gezien.

Voeding en osteoporose

Voeding bij osteoporose

Bij osteoporose (botontkalking) is de afbraak van de botten vergroot, waardoor de botten erg verzwakt zijn. De kans op botbreuken is verhoogd. Belangrijke rotten daarbij zijn erfelijke aanleg en hormonale veranderingen die vooral voorkomen bij vrouwen na de overgang. Botten hebben net als de rest van het lichaam voedingstoffen nodig. De belangrijkste voedingstoffen zijn calcium eri vitamine D. Calcium (kalk) uit de voeding dient voor de aanmaak van nieuw bot en het in stand houden van bestaand bot. Vitamine D zorgt ervoor dat calcium uit de voeding beter wordt opgenomen en dient als bouwstof voor de botten. Daarnaast is het belangrijk dat u een gezonde en gevarieerde voeding gebruikt.

Calcium
Calcium wordt uit de darmen opgenomen, daarvan gaat 99% rechtstreeks naar de botten en het gebit. De rest speelt een rol bij de bloedstolling, spiercontractie, zenuwgeleiding en de immuniteit. Wanneer er onvoldoende calcium in de voeding zit, betekent dit eer aanslag op de voorraad calcium in het bot. Daarnaast verliezen wij elke dag wat calcium, vooral via de urine, en dat moet vervangen worden. Voldoende calciuminname is dus belangrijk. Calcium zit vooral in melk en melkproducten (zoals yoghurt, vla en kwark) en kaas. In mindere mate zit het ook in brood, groente, peulvruchten en noten. Wie gevarieerd eet, met vier porties melk en melkproducten en twee plakken kaas, krljgt voldoende calcium.

Vitamine D
Vitamine D zorgt ervoor dat calcium uit de voeding beter wordt opgenomen en is een bouwstof voor de botten. Vitamine D wordt in het lichaam zelf gemaakt onder invloed van ultraviolette (UV) straling van daglicht. Buitenlucht is dus van essentieel belang voor een gezonde botvorming.

Vitamine D zit ook in:

halvarine, margarine en bak- en braadproducten
vette vis
eieren
vlees
voile melkproducten

Voor jonge kinderen, zwangere vrouwen, ouderen, mensen met een getinte huidskleur en mensen die weinig buiten komen geldt het advies om extra vitamine D te nemen. Deze groepen hebben namelijk meer vitamine D nodig dan ze uit zonlicht en voeding kunnen opnemen. Uw arts kan hier meer over vertellen.

Beweging
Naast voeding hebben de botten ook beweging nodig. Als het lichaam beweegt, moeten de spieren, botten en gewrichten een inspanning leveren. Deze ‘botbelasting’ vertraagt de botafbraak. Bewegen helpt dus om de botten langer sterk te houden. Daarom is het goed om elke dag bewust aan lichaamsbeweging te doen, bij voorkeur als onderdeel van het dagelijkse ritme. Bijvoorbeeld een halfuur stevig wandelen.

Lichaamsbeweging op een sportschool kan ook, maar is beslist niet noodzakelijk. Bewegen heeft natuurlijk ook veel andere voordelen. De spierkracht neemt toe en de doorbloeding verbetert. Een goede doorbloeding is weer nodig om voedingsstoffen naar de botten te voeren. Ook dat draagt bij tot de ontwikkeling van stevige botten.

Belasting van de botten
Beweging waarbij de zwaartekracht een rot speelt, zoals wandelen, belast de botten meer dan beweging waarbij dat niet zo is, zoals fietsen of zwemmen. Voor de botten is het dus beter om te wandelen dan te fietsen. Maar het gaat er vooral om dater wordt bewogen. Wie iets kiest wat hij of ziJ leuk vindt, houdt dat het langste vol.

Calcium aanbevelingen
Voor volwassenen tot 50 jaar geldt het advies om dagelijks 1000 mg calcium te nemen. Mensen van 50 1aar en ouder en jongere mensen met osteoporose wordt zelfs een iets hogere inname van 1200 mg geadviseerd. D1t in combinatie met tenminste 10 µg (=microgram) vitamine D. Bij personen die al kampen met botontkalking wordt een dagelijkse hoeveelheid van 20 µg vitamine D geadviseerd. Hierbij is zoveel mogelijk beweging essentieel om botten sterk te houden.

Bronnen: www.cwz.nl
www.gezondeid.be